STRONA GŁÓWNA
Parafia Prawosławna w Łodzi powstała pod koniec XIX wieku z inicjatywy jej prawosławnych mieszkańców. Jako że liczba mieszkańców wyznania prawosławnego Łodzi począwszy od 1850 roku sukcesywnie zwiększała się, w 1877 roku powstał projekt wybudowania odpowiedniej świątyni, która mogłaby sprostać potrzebom religijnym miejscowego prawosławnego ludu.
Dokładnie w tym właśnie roku gubernator piotrkowski Iwan Kachanow skierował do prezydenta miasta Łodzi prośbę o wzniesienie w Łodzi wolno stojącej świątyni prawosławnej. Architekt miejski Hilary Majewski opracował wówczas odpowiedni projekt świątyni. W tym czasie oficjalna liczba mieszkańców znana z danych historycznych wynosiła około 300 osób. Dochody prawosławnych wiernych nie pozwalały jednak na przeprowadzenie samodzielnej inwestycji, stąd zaczęto szukać sponsorów.
W latach 1880-1884 utworzono odpowiedni komitet składający się z prominentnych łódzkich fabrykantów, którzy zgodzili się finansować budowę pierwszej prawosławnej łódzkiej cerkwi. Wśród sponsorów budowy i wyposażenia świątyni znalazły się, między innymi: Karl Wilhelm Scheibler, Juliusz Heinzel, Ludwik Grohman, Edward Herbst, Władysław Pieńkowski, Izrael Poznański, Herman Konstadt, Józef Paszkiewicz, Reinhold Finster, Karol Strenge, G. Makowiecki, A. Chudziński i inni. W ten sposób w ciągu czterech lat wybudowano wspaniałą cerkiew w bizantyjskim stylu architektonicznym.
Nową prawosławną świątynię wyświęcono pod wezwaniem Świętego księcia Aleksandra Newskiego, dokładnie w 1884 roku przez arcybiskupa warszawskiego i chełmskiego Leoncjusza. Była ona nieprzerwanie czynna, w tym też podczas I wojny światowej. W dwudziestoleciu międzywojennym mimo nagminnej polityki burzenia lub przebudowywania cerkwi na kościoły, ta świątynia przez Opatrzność Bożą została ocalona i nie została ani zrewindykowana, ani rozebrana.
Cerkiew pw. św. równej apostołom księżnej Olgi, która znajduje się przy ul. Piramowicza 12, jest drugą świątynią Parafii. Znajduje się w odległości kilkuset metrów od Katedralnej cerkwi św. Aleksandra. Wyświęcono ją 16 października 1898 roku. Jest to jedyna w Polsce cerkiew prawosławna, na ścianach której nie ma malowideł z wizerunkami świętych. Zamiast charakterystycznych dla prawosławia kopuł zaprojektowano pokryty malarstwem dywanowym płaski sufit. Historia tej świątyni wiąże się z powstaniem sierocińca (ochronki) dla prawosławnych dzieci, budowę którego rozpoczęto w 1896 roku. Do dnia dzisiejszego istnieje przejście z ochronki do cerkwi oraz drzwi, którymi dzieci przychodziły na poranne i wieczorne modlitwy. Zbudowano je po to, by dzieci nie musiały wychodzić na zewnątrz.
Kaplica Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny – trzecia prawosławna świątynia Łodzi – znajduje się na cmentarzu prawosławnym (Doły) przy ul. Telefonicznej 4. Wybudowano ją z czerwonej cegły i wyświęcono w 1914 roku, inicjatorem jej wzniesienia był ks. prot. Antoni Rudlewski, ówczesny proboszcz parafii. Świątynia najczęściej służy jako kaplica cmentarna, również odbywają się w niej nabożeństwa za duszę zmarłych, a także Święta Liturgia w okresie wielkanocnym, w dniu święta cerkwi 28 sierpnia i 1 listopada.
W odrodzonym państwie polskim cerkiew św. Aleksandra Newskiego w 1920 stała się siedzibą Parafii. Podczas II wojny światowej prawosławne duchowieństwo służące w cerkwi św. Aleksandra wydawało łódzkim Żydom fałszywe metryki chrztu, które ratowały im życie. W 1951 roku po utworzeniu diecezji łódzko-poznańskiej, świątynia otrzymała rangę Soboru katedralnego. W tym okresie Parafia liczyła około 3 tysięcy wiernych.
Parafia św. Aleksandra Newskiego posiada dwie nekropolie: na Starym Cmentarzu przy ulicy Ogrodowej 41 i na Dołach, na ulicy Telefonicznej 4. Projekt pierwszej z nich pojawił się na początku lat 50-ch XIX wieku, gdy w Łodzi zaczęło brakować terenów grzebalnych. W 1855 roku władze urządziły nowy cmentarz i podzieliły go na trzy części: ewangelicką, katolicką i prawosławną. Z biegiem czasu liczba prawosławnych w Łodzi stale rosła, aż wyniknęła potrzeba założenia drugiego cmentarza. W 1899 roku Rada Parafialna nabyła działkę we wsi Doły. Powstał tam drugi Cmentarz ze stróżówką oraz niedużą świątynią pw. Zaśnięcia Najświętszej Marii Panny (czytaj wyżej). W latach 1914-1915 na terenie nekropolii pochowano kilka tysięcy oficerów i żołnierzy rosyjskiej armii cesarskiej poległych podczas Operacji Łódzkiej. Spoczęli oni w 16 zbiorowych mogiłach.
Łódź jest jednocześnie sercem Prawosławnej Diecezji Łódzko-Poznańskiej – największej terytorialnie diecezji Kościoła Prawosławnego w Polsce. Obecnie Diecezja ta obejmuje 8 województw: Łódzkie, Wielkopolskie, Małopolskie, Kujawsko-Pomorskie, Opolskie, Śląskie, Mazowieckie i Świętokrzyskie, i jest podzielona na trzy dekanaty: Łódzki, Krakowski oraz Kujawsko-Pomorski. Liczba parafii w Diecezji Łódzko-Poznańskiej wynosi 12, które są ulokowane w następujących miastach: Kraków, Poznań, Włocławek, Bydgoszcz, Toruń, Radom, Kielce, Kalisz, Piotrków Trybunalski, Częstochowa, Sosnowiec i Włocławek.